نوروز در کشورهای جهان: فرهنگ‌ها و مراسم‌های متفاوت

بیداری طبیعت از خواب زمستانی نه تنها آغاز فصلی جدید، بلکه آغاز سالی جدید را به همراه دارد. نوروز که با آغاز بهار اتفاق می‌افتد و نوید بخش شروعی تازه است، سال جدیدی را برای چندین کشور در سراسر جهان به ارمغان می‌آورد. نوروز، جشن فرهنگی باستانی است که در آن میلیون‌ها نفر در سراسر جهان آغاز بهار را جشن می‌گیرند. حتما برایتان سوال است که به جز ایران، کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند کدام‌ها هستند و نحوه برگزاری نوروز در آن‌ها چگونه است. اگرچه سنت‌های خاص این ایام تا حدودی از کشوری به کشور دیگر متفاوت است، اما موضوع اصلی که همان جشن بهار و زمانی برای تولد دوباره است، یکسان است. بنابراین، در این مقاله قصد داریم تا به معرفی نوروز، تاریخچه، چگونگی برگزاری آن در سراسر جهان پرداخته و بیان کنیم که به جز ایران کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند، کدام‌ها هستند؟

 

نوروز در جهان!

 

نوروز را سال نو ایرانی می‌نامند و این جشن 13 روزه سال نو ایرانی در اولین روز بهار آغاز می‌شود. تقویم ایرانی یک تقویم شمسی است، به این معنی که زمان از طریق مشاهدات نجومی با حرکت زمین به دور خورشید تعیین می‌شود. بنابراین، اولین روز سال همیشه با پدیده طبیعی اعتدال بهاری آغاز می‌شود. با وجود اینکه از آن به عنوان سال نو ایرانی یاد می‌شود، اما این سال منحصر به ایران نیست زیرا سایر کشورها نیز آن را جشن می‌گیرند و در سایر نقاط جهان از جمله کشورهای آسیای مرکزی، افغانستان، کوزوو، گرجستان، تاجیکستان، آلبانی، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان، استان بیان-اولگی مغولستان، آذربایجان، ترکمنستان و بخش‌هایی از هند و پاکستان نیز برگزار می‌شود. جمعیت کرد ترکیه، عراق و سوریه و همچنین جامعه ترک در غرب چین که ریشه زرتشتی دارند هم نوروز را جشن می‌گیرند. نوروز ریشه در ایران دارد و از آیین زرتشتی سرچشمه می‌گیرد، اما توسط اقوام و مذهب‌های مختلف هم جشن گرفته می‌شود. مدت‌ها قبل از مسیحیت و اسلام، دین زرتشتی دین اصلی این مناطق بود و گفته می‌شود که نوروز توسط خود زرتشت پیامبر ابداع شده است. بیش از 3 هزار سال است که جشن نوروز برگزار می‌شود و امروزه مردم همچنان به جشن گرفتن سنت‌های نیاکان باستانی خود ادامه می‌دهند. آتش در مرکز دین زرتشتی قرار داشت زیرا اعتقاد بر این بود که قدرت پاک کنندگی دارد و گرما، نور و غذا را فراهم می‌کند. به همین دلیل است که با وجود برخی از آداب و رسوم مختلف در فرهنگ‌ها، آتش در تمام جشن‌های نوروزی ثابت باقی می‌ماند. مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 2010 به طور رسمی روز 21 مارس را به عنوان روز جهانی نوروز اعلام کرد. این جشن همچنین به عنوان میراث فرهنگی بشریت یونسکو نیز ثبت شده است. در ادامه، جشن نوروز در کشورهای جهان که در سراسر جهان این عید باستانی را جشن می‌‌گیرند معرفی شده و نحوه برگزاری این عید در هر یک از آن‌ها توضیح داده شده است.

 

 

 

ریشه‌های باستانی نوروز

 

در اساطیر ایرانی اسطوره‌های بنیادین نوروزی متعددی وجود دارد. شاهنامه، پایه‌گذاری نوروز را مدیون جمشید پادشاه اسطوره‌ای ایرانی می‌داند که بشر را از زمستانی که مقدر شده بود هر موجود زنده‌ای را بکشد، نجات می‌دهد. جمشید برای غلبه بر زمستان قاتل، تختی ساخت که با سنگهای قیمتی پوشیده شده بود. او از شیاطین خواسته بود که او را بر فراز زمین به آسمان‌ها برسانند. او که آنجا نشسته بود و مثل خورشید می‌درخشید، مخلوقات جهان را گرد هم آورده و اعلام کرد که این روز، یک روز نو است. نوروز تا حدودی ریشه در سنت ادیان ایرانی مانند آیین میترا و زرتشت دارد. در آیین میترائیسم، جشن‌ها پیوند عمیقی با نور خورشید داشتند. جشن‌های ایرانی مانند مهرگان، تیرگان و شب چله‌ی زمستان نیز ریشه در خدای خورشید (میترا) داشتند. در میان دیگر اندیشه‌ها، دین زرتشت نخستین دین توحیدی است که بر مفاهیم گسترده‌ای مانند خیر و شر در جهان و پیوند انسان با طبیعت تأکید دارد. آداب زرتشتی در بیشتر تاریخ ایران باستان غالب بوده است و و فرا رسیدن بهار را پیروزی بر تاریکی می دانست. این عید پس از فتح ایران در قرن هفتم و کاهش محبوبیت دین زرتشت جان سالم به در برد و در سراسر جهان از طریق پراکندگی ایرانیان در طول تاریخ گسترش یافت. بیش از 3000 سال است که نوروز در ایران جشن گرفته می‌شود.

 

نوروز در ایران

 

عید نوروز در تمام جهان، با نام ایرانیان شناخته می‌شود. کشور ایران را می‌توان تنها کشوری دانست که علی رغم دست و پنجه نرم کردن با ناملایمات، مراسم نوروز را به طور رسمی جشن گرفته و آداب و رسوم آن را به طور کامل به‌جا می‌آورد. در نزدیکی بهار و عید نوروز، تکاپوی عجیب و لذت بخشی در ایران و بین ایرانیان به چشم می‌خورد و مردم تلاش می‌کنند تا خود را برای این مراسم آماده کنند. ایرانیان آماده سازی نوروز را در آخرین ماه زمستان با نظافت بهاری به نام خونه تکونی آغاز می‌کنند، چرا که معتقد هستند برای سال جدید همه چیز باید تمیز باشد. چند روز مانده به عید نوروز، جشنی با نام چهارشنبه سوری یا «چهارشنبه سرخ»، جشنی با ریشه زرتشتی که در آستانه آخرین چهارشنبه سال برگزار می‌شود، برگزار می‌کنند. در این شب، مردم در خیابان‌ها آتش‌ روشن می‌کنند و در اقدامی نمادین برای دور کردن بیماری و منفی‌بافی از زندگی خود در سال جدید و همچنین برای سلامتی و دریافت درخشش و گرمای آتش از روی آن می‌پرند. نوروز در ایران، شخصیت‌های نمادین هم دارد که معروف‌ترین آن، حاجی فیروز است. حاجی فیروز یا خواجه فیروز شخصیتی فولکلور شاد با چهره‌ای سیاه شده و لباس‌ها و کلاه قرمز رنگ است که در خیابان‌ها به جشن و شادی پرداخته و همراه با نواختن دمبک و ساز زنگی، آوازهایی مانند حاجی فیروزه، سالی یک روزه، عیدِ نوروزه، سالی یه روزه و غیره را می‌خواند. گفته می‌شود که در گذشته، موبدان زرتشتی حاجی فیروز را برای کمک به مردم برای سوزاندن وسایل قدیمی خود می‌فرستادند تا راه را برای نوسازی در سال جدید باز کنند. به همین خاطر صورت حاجی فیروز از دود سیاه شده است. اعتقاد دیگری وجود دارد که چهره سیاه حاجی فیروز به معنای پایان یافتن نا‌پاکی‌، سیاهی و تاریکی در زندگی افراد با سال جدید و به عبارتی مژده‌ دهنده فصل بهار و آغاز است. دیدن حاجی فیروز در گوشه و کنار شهر و شنیدن صدای او در حال نواختن ساز، نشانه آمدن نوروز است. عمو نوروز، شخصیت مورد علاقه کودکان در ایران، دیگر شخصیت نمادین ایرانیان در نوروز است. عمو نوروز که با نام بابا نوروز نیز شناخته می‌شود، شخصیتی افسانه‌ای است که ریشه در فولکلور ایرانی دارد. طبق روایات مردمی، او هر ساله در آغاز بهار به همراه حاجی فیروز به مناسبت آغاز نوروز، ظاهر می‌شود. از دیگر رسومات زیبایی که ایرانیان در نوروز انجام می‌دهند، چیدن سفره‌ای سنتی به نام هفت سین است که از هفت سنبل و المان تشکیل شده است که همگی با حرف فارسی «سین» شروع می‌شوند. این موارد عبارتند از سبزه (جوانه عدس و یا گندم، نماد رشد و به معنای تولد دوباره، سیب (نماد زیبایی)، سنجد (نماد عشق)، سمنو (نماد ثروت)، سماق (نماد صبر)، سیر (نماد سلامتی) و سرکه (نماد خرد). از دیگر اقلامی که سفره هفت سین را زیباتر می‌کنند تخم مرغ‌های رنگ شده (نماد باروری)، گل سنبل، ماهی قرمز (نماد زندگی)، آینه، شمع، کتاب قرآن و شیرینی است. همه اینها در کنار هم، سفره هفت سین زیبایی را تشکیل می‌دهند که لحظه سال تحویل و زمانی وارد سال جدید می‌شویم، ایرانیان دور آن نشسته و سال جدید را آغاز می‌کنند. ایرانیان در عید نوروز، غذاهای مخصوص نوروزی هم دارند. برای مثال، سبزی پلو با ماهی سفید و کوکو سبزی، دو غذایی هستند که در شب سال نو پخته می‌شوند. به مناسبت عید نوروز و سال جدید، ۱۳ روز در ایران تعطیلات وجود دارد که مردم به مسافرت رفته و یا در کنار خانواده خود از تعطیلات لذت می‌برند. دید و بازدید، از دیگر رسومی است که در عید انجام می‌شود و در آن، افراد برای دیدار هم، به منزل همدیگر می‌‌روند. سیزدهمین و آخرین روز نوروز، سیزده بدر نام دارد. سیزده بدر و فلسفه‌ی آن به معنای در کردن نحسی سیزده است که روز طبیعت نیز نامیده می‌شود. مردم باید روز خود را در فضای باز و طبیعت بگذرانند تا از نحسی سیزده به دور باشند. البته این تعابیر صرفا جنبه نمادین داشته و هدف اصلی از این روز، رفتن به طبیعت و لذت بردن از آن است. پارک ها، فضاهای سبز و باغ‌ها در این روز مملو از ایرانیانی است که در حال پیک نیک، بازی کردن و غذا خوردن هستند.

 

نوروز در افغانستان

 

کشور دیگری که نوروز در آن جشن گرفته می‌شود، افغانستان است. جشن اصلی در افغانستان، گلی سرخ یا جشن گل سرخ نامیده می‌شود که در شهر مزارشریف در 40 روز اول سال برگزار می‌شود. در این روز تپه‌ها و دشت‌های اطراف شهر را با لاله‌های رنگارنگ فرش می‌کنند. در طول این جشنواره مسابقات بزکشی نیز برگزار می‌شود. این ورزش ملی افغانستان شبیه چوگان است، فقط از لاشه بز به جای توپ استفاده می‌شود. برای افغان‌ها یکی از سنت‌های اصلی در نوروز غذا خوردن است. هفت میوه کمپوتی است که با انواع میوه‌های خشک و آجیل از جمله کشمش قرمز، کشمش سیاه، کشمش زرد، سنجد، پسته، زردآلو خشک و سیب خشک تهیه می‌شود. در آستانه عید نوروز، مردم محلی افغانستان به استقبال بهار و امید به سالی پر رونق، سبزی چلو، (سبزی و برنج) را با خروس یا ماهی سفید می‌خورند. نوعی کلوچه که به آن کلوچه نوروزی گفته می‌شود هم در این ایام پخت می‌شود. سمنک یا همان سمنو، یک ماده محبوب نوروزی در افغانستان است که زنان هنگام تهیه این دسر شیرین، در طی مراسمی خاص، آهنگ‌های محلی مانند “سمنک در جوش، ما کفچه زنیم، دیگران در خواب، ما دفچه زنیم” را می‌خوانند. متاسفانه با روی کار آمدن حکومت طالبان، برگزاری جشن نوروز در افغانستان ممنوع اعلام شده است.

 

 

نوروز در کردستان

 

برای مردم کرد، نوروز که نه‌ورۆز یا گوڵوس نامیده می‌شود، پیوند تنگاتنگی با داستان کاوه از منظومه حماسی فردوسی، شاهنامه دارد. در این داستان افسانه‌ای، کاوه آهنگری بود که پس از گم شدن دو پسرش به دست مارهای درنده ضحاک، قیام ملی را علیه حکومت ظالمانه ضحاک رهبری کرد. پس از آن، نوروز برای بزرگداشت این پیروزی برپا شد. در افسانه‌های کردی، این جشن رهایی کردها از دست یک ظالم است که مردم معمولاً دور هم جمع می‌شوند تا از آمدن بهار استقبال کنند. جشن‌های کردی با پوشیدن لباس‌های سنتی، روشن کردن آتش‌ در شب و رقص برگزار می‌شود. نوروز در میان کردها دارای ارزش ویژه‌ای است به طوری‌ که شهر کردنشین سنندج را به عنوان پایتخت نوروز جهان معرفی می‌کنند.

 

نوروز در آذربایجان

 

دویست سال پیش بود که طی قرارداد ترکمانچای، آذربایجان از ایران جدا شده و به روسیه تزاری پیوست. این جدایی هرگز نتوانست اشتراکات فرهنگی میان این دو سرزمین را از بین ببرد و برخی مراسمات مانند نوروز کماکان در هر دو این کشور‌ها برگزار می‌شود. خود کلمه «آذربایجان» به معنای «سرزمین آتش» است و نوروز در این نقطه از جهان تعطیلات یک هفته‌ای است که با رقص و غذا‌های مخصوص همراه است. آذری‌ها لباس‌های محلی خود  را در این روز می‌پوشند و رقص سنتی یالی را دست در دست هم دور آتش اجرا می‌کنند. همچنین نمایش‌های خیابانی وجود دارد که در آن‌ مردان وزنه‌ها را بلند می‌کنند تا قدرتی را که با فرا رسیدن بهار به دست آورده‌اند را، به نمایش بگذارند. با استفاده از یک مشعل از آتشکده مقدس، آتش مرکزی روشن می‌شود و مردم محلی در حالی که به آتش می‌گویند تمام نگرانی‌ها و مشکلات ما را بردار و بسوزان، از روی آن می‌پرند. مانند سایر نقاط جهان، غذا جزء اصلی جشن‌های آذری است. غذاهای نوروز در این کشور عبارتند از پلو و کباب، برگ‌های انگور شکم پر یا همان دلمه برگ و شیرینی‌هایی مانند شکربورا، کلوچه‌ای به شکل نیمه ماه که تداعی کننده زبانه آتش است. پاخلوا یا همان باقلوا نیز مهم‌ترین شیرینی نوروزی آذربایجان است. مرد آذربایجان همچنین، جوانه‌های گندم را با روبان قرمز می‌بندند و روی خونچه، سینی با تخم مرغ‌های رنگ شده، شمع‌ها، شیرینی‌ها و آجیل می‌گذارند. سفره هفتسین کشور آذربایجان از المان‌هایی مانند سوماق به نشانه آفتاب، سکه به نشانه ثروت، سمنو به نشانه برکت، سبزه به نشانه خوشبختی، ساری کوک یا همان زردچوبه به نشانه شیرینی زندگی، سوُت یا همان شیر به نشانه سلامتی و زیبایی و سو یا همان آب، به نشانه تولد و زندگی است. در کشور آذربایجان نیز تا زمانی که در تصرف شوروی بود، مردم حق برگزاری جشن نوروز را نداشته و این کار مخفیانه انجام می‌شد. برای سفر به کشور آذربایجان می‌توانید از طریق توریک که ارائه دهنده خدمات مربوط به ویزا است اقدام کرده و ویزای آذربایجان را دریافت کنید.

 

 

نوروز در آسیای مرکزی

 

نوروز در سراسر کشورهای تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکمنستان نیز یک تعطیلات گسترده بوده و جشن گرفته می‌شود. یک وجه مشترک در بین این کشورها، ساخت سومالک یا همان سمنو، ماده غلیظی است که از جوانه گندم تهیه می‌شود و تهیه آن تقریباً به 24 ساعت کامل نیاز دارد. بنابراین زنان دور هم جمع می‌شوند و در حالی که آهنگ‌های محلی می‌خوانند، دیگ‌های بزرگ سومالک را ساعت‌ها هم می‌زنند. در کشور قرقیزستان، بورسوک (تکه‌های خمیر سرخ شده) و چاک چاک (خمیر سرخ شده آغشته به شربت عسل) نیز در ایام نوروز پخت می‌شود. قزاق‌ها که این ایام را Nauryz می‌نامند، با تمیز کردن خانه‌های خود، پوشیدن لباس‌های محلی و نواختن آلات موسیقی آن را جشن می‌گیرند. غذای اصلی آنها نیز، Nauryz kozhe، است که با هفت ماده غذایی از جمله آب، گوشت، نمک، شیر یا ماست و غلات پخته می‌شود. این غذا که نماد هفت فضیلت زندگی است به مهمانان و همسایگان تقدیم می‌شود. تاجیک‌ها نیز مانند ایرانی‌ها، سفره‌آرایی دارند که در آن هفت آیتم با حرف «سین» شروع می‌شود. یک هفته قبل از عید نوروز، در جشن گل‌گردانی، کودکان لباس‌های رنگارنگ و سنتی می‌پوشند و گل‌های وحشی را از تپه‌های کوه جمع‌آوری می‌کنند تا به همسایگان خود هدیه کنند. در عوض، همسایه‌ها نیز به بچه‌ها شیرینی و آبنبات می‌دهند. دقیقاً مانند کشور افغانستان، مسابقات بزکشی در تاجیکستان نیز برگزار می‌شود. سفر به تاجیکستان و آشنایی با نحوه برگزاری نوروز در آن، نیازمند دریافت ویزای تاجیکستان است. برای این کار می‌توانید از طریق توریک که یک شرکت ارائه دهنده ویزای کشورهای مختلف جهان مانند ویزای روسیه، ویزای چین، ژاپن و … است، اقدام کنید.

 

نوروز در هندوستان

 

کشور هندوستان را می‌توان از قدیمی‌ترین کشورها در جهان با تمدنی تاریخی معرفی کرد که تاریخ و تمدن بسیار نزدیکی با ایران دارد. در هندوستان نیز نوروز با فرهنگ‌های مختلف برگزار می‌شود. ادیان مختلفی در هند وجود دارد که پیروان هر یک از آن‌ها، نوروز را به سبک خود جشن می‌گیرند. در هندوستان نیز مانند دیگر کشور‌ها، زنده شدن طبیعت را نوروز یا سال جدید می‌نامند. نوروز در هند، عمدتاً در گجرات و ماهاراشترا جشن گرفته می‌شود. چرا که در هند، جامعه پارسی بیشتر در گجرات و ماهاراشترا دیده می‌شوند. در روز نوروز، مردم این مناسبت را با تزئین خانه‌های خود، پوشیدن لباس‌های سنتی و پذیرایی از غذاهای سنتی با خانواده و دوستان خود جشن می‌گیرند. همچنین فستیوال‌هایی نیز در این ایام برگزار می‌شود. برای سفر به هند در عید امسال و بازدید از آداب و رسوم آن‌ها برای نوروز، باید اقدام به دریافت ویزای هند کنید. همانطور که گفتیم فراموش نکنید که برای اخذ ویزا و امور مربوط به آن توریک در کنار شماست.

0 0